در شکل‏ گیری معماری ایران، نظر جهان‏بینی و تفکر ارتباط بسیار نزدیک با فضا داشته است. این امر ممکن است در مرحله اول جستجوگر حل مسائل جوی و اقلیمی بوده باشد ولی در مراحل تکمیلی، ذهنیتی مشهود است که در آن کلیه تحولات عقلانی و تخیلات معنوی نفوذ کرده‏اند. همان‏گونه که پیوند نگاه به دنیا و زندگی در جوشش مکان‏ها و فضاها در تمامی ساختمان‏های معماری سنتی به چشم می‏خورد.

در این تحلیل ویژگی‏ هایی قابل استخراج است که تقریباً خاص این مملکت است و طبیعتاً از آنجا که بستر ارزش اصلی آن اسلام بوده است این ویژگی‏ های کالبدی و فضایی معماری دردیگر کشورهای اسلامی نیز قابل مشاهده است.

در انتهای این تحلیل و استخراج ویژگی‏ ها، شاید مفید باشد که مسیر شکل‏ دهی فضا را با دیگر معماری‏ های جهان مقایسه نمود و حضور فرهنگ را در این پیوند جست. در ضمن کاملاً روشن است که معماری همیشه آینه انسان و آرزوهایش بوده است و در شکل‏ گیری معماری‏ های جهان بدون شک ارزش‏ های فناناپذیر و جاویدان حضور دارند که فصل مشترک آن موجودیت انسان در زمین و جهان‏بینی اوست.

در مطالعه معماری ایرانی و استخراج مفاهیم، مبانی و ویژگی‏ های آن کاملاً روشن است که اساس و شالوده اصلی آن در فلسفه وجودی این سرزمین بوده است و در نتیجه، مطالعه آن بدون عمیق شدن در مسائل اجتماعی، فرهنگی، دینی و ادبی ناممکن است و روش تطبیقی رفت و برگشتی بین قالب (صورت) و فلسفه اجتناب‏ ناپذیر می‏ باشد. دشواری این تحلیل از همین جا آغاز می ‏شود. چرا که کالبد همیشه قابل نقد علمی است، به ویژه هنگامی که این نقد در ارتباط با محیط فیزیکی و جغرافیایی صورت می‏ گیرد.

مقاله الهام و برداشت از مفاهیم بنیادی معماری ایران ضمن معرفی مفاهیم به بررسی آثار و بنا های تاریخی معماری ایران پرداخته است و در ۹۱ صفحه نگارش شده است، عناوینی که در این مقاله به آن پرداخته شده است به شرح زیر می باشد:

• پیوند معماری با طبیعت
• هندسه
• شفافیت و تداوم
• راز و ابهام
• چشم‏دل
• پیدایش فرم در معماری ایرانی
• فرم‏های ساده
• برج‏ها و منارها
• ایوان
• تالار
• چهار طاق
• دالان
• حیاط فرم‏های مرکب
• تاریخچه معماری معاصر ایران
• برسی آثار دو معمار معاصر ایرانی
• مجتمع فرهنگی سینمایی دزفول
• سیر تحول و ویژگیهای معماری میرمیران
• بنای مجموعة فرهنگستانهای ایران
• بنای مجموعة ورزشی رفسنجان
• بنای کتابخانة ملی ایران
• بنای موزة ملی آب ایران